ကိုယ္ဝန္ဖ်က္ျခင္းရဲ႕ ေနာက္ဆက္တြဲမ်ား (၁၈ႏွစ္ျပည့္မွဖတ္ပါ)

ေမးတဲ့ အေရအတြက္ မနည္းလို႔ ကိုယ္ဝန္ဖ်က္ျခင္းဟာ က်န္းမာေရးျပႆနာတခု ျဖစ္ပါတယ္။ အေမး-အေျဖေတြကိုေတာ့ ကိုယ္ပိုင္ (ဘေလာ့ခ္) မွာသာတင္ျပီး၊ (ေဖ့စ္ဘြတ္) မွာ မတင္ခဲ့ပါ။ အသိမေပးဘဲ၊ ကူးယူျပီး တျခား ေနရာမွာ ပံုေတြနဲ႔ ေဝေဝဆာဆာ တင္ၾကလို႔ အျပစ္တင္ခံရပါတယ္။ ခုတခါ (ဘေလာ့ခ္) ကို စည္းကမ္းနဲ႔မညီလို႔ဆိုျပီး အဖ်က္ခံလိုက္ရလို႔ တမ်ိဳးလုပ္ရပါေတာ့မယ္။ နားလည္မႈေပးေစခ်င္ပါတယ္။
အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္-ကေလးဖြါးတာဟာ ‘အသက္ဖက္နဲ႔ ထုပ္ထားရသလို’ အႏၲရာယ္ၾကီးလွတယ္။ ဒီလို မ်ိဳးပြါး-က်န္းမာေရး ကိစၥေတြနဲ႔ ေသဆံုးၾကရတဲ့ ထိပ္ဆံုးအေၾကာင္းရင္းေတြထဲမွာ သားပ်က္ရာ ပိုးဝင္တာလဲပါတယ္။ လူေတြ အမ်ားဆံုးေနၾကရျပီး၊ ဆင္းရဲမြဲေတမႈ အမ်ားဆံုးရွိတဲ့ ေနရာေဒသေတြမွာ ပိုမ်ားတယ္။ ဒီအထဲမွာ တရားမဝင္ ကိုယ္ဝန္ဖ်က္ရာကေန ျဖစ္ၾကရတာက တကမာၻလံုးမွာ တႏွစ္ကို အမ်ိဳးသမီးေပါင္း ၆၈ဝဝဝ ေယာက္ရွိတယ္။
Septic abortion ဆိုတာ ကိုယ္ဝန္ ပ်က္ရင္း-ဖ်က္ရင္း ပိုးဝင္လာတာကို ေခၚတာ။ ပိုးက နည္းအမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ ဝင္ႏိုင္တယ္။ ဝင္သြားလို႔ သားအိမ္ အတြင္းဆံုးအလႊာ ေရာင္ရင္ Endometritis ျဖစ္မယ္။ ေသေသျခာျခာ ေဆးမကုရင္ ပိုးက ဆက္ပ်ံ႕ႏွံ႔ လိမ့္မယ္။ ေနာက္ဆံုး ဗိုက္ကိုအထဲမွာ ဖံုးထားေပးေနတဲ့ အလႊာကို ေရာင္ေစတဲ့ Peritonitis ျဖစ္တာဟာ အေရးေပၚေရာဂါ တခုပါ။ အမ်ားဆံုး ျဖစ္မွွာေတာ့ (PID) တင္ပါးဆံုတြင္းအဂၤါေတြ ေရာင္တာျဖစ္ပါတယ္။
သားပ်က္ရာ ပိုးဝင္သူေတြ ရာသီထိန္မယ္၊ ဖ်ားမယ္၊ ခ်မ္းမယ္၊ ဗိုက္နာမယ္၊ ေမြးလမ္းကေန ေသြးဆင္းမယ္၊ ဆင္းတာက အနံ႔ရွိမယ္၊ ခါးကိုက္မယ္၊ ေသြးဖိအား က်ေနမယ္၊ ကိုယ္မပူဘဲ ေအးေနတာလဲ ရွိတတ္တယ္၊ ဆီးေအာင္တာျဖစ္ျဖစ္ ဆီးနဲတာျဖစ္ျဖစ္ ရွိမယ္၊ အသက္ရွဴတာ ခက္မယ္၊ လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါ လကၡဏာေတြနဲ႔ တြဲေနတတ္တယ္၊
ကိုယ္လဲပူ၊ ဗိုက္လဲ အတင္းနာလို႔ အူအတက္ေရာင္တာနဲ႔ မွားတတ္တယ္။ ပံုမွန္ကိုယ္ဝန္ ဆိုတာလဲ မေမ့ရဘူး။ ဆီးလမ္း ပိုးဝင္တာေတြနဲ႔ ဆင္တူတာကို ခြဲျခားရမယ္။ ေသြးဆင္း ပံုမမွန္တာ၊ ေရွာ့ခ္ရတာ နဲ႔ ေသြးထဲ ပိုးဝင္တာေတြနဲ႔လဲ ဆင္တူတတ္တယ္။ ရာသီလာခ်ိန္ နာတာ၊ ထိခိုက္မိတာ။ ဒါေတြအျပင္ မ်ိဳးဥအိမ္ အလံုး၊ ေမြးလမ္းေၾကာင္းေရာင္၊ မ်ိဳးဥအိိမ္ လိမ္ေနတာ၊ တင္ပါးဆံုတြင္းအဂၤါေတြေရာင္၊ ရိုးရိုးကုိယ္ဝန္၊ သားအိမ္ျပင္ပကိုယ္ဝန္တည္တာ၊ တျခားရွားပါးတာေတြလဲ ရွိေသးတယ္။
ျမန္မာျပည္မွာ ကိုယ္ဝန္ကို တမင္တကာဖ်က္တာ တရားဥပေဒက ခြင့္မျပဳပါ။ လုပ္ေးသူမွာလဲ အျပစ္ရွိတယ္။ တရားဝင္ ေဆးရံု-ေဆးခန္းေတြမွာ လုပ္တာရေပမဲ့လဲ ကိုယ္ဝန္ဖ်က္ျခင္းမွာ ေနာက္ဆက္တြဲေတြ မကင္းပါ။ ေရာဂါေနာက္ဆက္တြဲ၊ ေမ့ေဆး ေနာက္ဆက္တြဲ၊ ေဆးဝါးေနာက္ဆက္တြဲ၊ ခြဲစိတ္မႈေနာက္ဆက္တြဲ။ တခ်ိဳ႕မွာ သားအိမ္ ေပါက္ထြက္သြားတာ ေတြ႔ရတတ္တယ္။ အူထိခိုက္ထားတာ၊ ဆီးအိမ္ ထိခိုက္တာေတြလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ပိုးက ေသြးထဲေရာက္သြားတာလဲ အေတာ္ဆိုးတယ္။
ဘာလို႔ျဖစ္ရသလဲ
• သားပ်က္လို႔ ထြက္ရမဲ့အရာေတြက သားအိမ္ထဲမွာ က်န္ေနရာကေနလဲ ျဖစ္တယ္။
• ဖ်က္ဘို႔သံုးတဲ့ ပစၥည္း-နည္းေတြေၾကာင့္လဲ ျဖစ္တယ္။
• ေမြးလမ္းေၾကာင္း ထဲမွာ အျမဲလိုလို ရွိေနၾကတဲ့ (ဗက္တီးရီးယား) ေတြက အထက္ကို တက္လာရာကေန ဝင္ႏိုင္သလို လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါပိုးေတြေၾကာင့္လဲ ျဖစ္တယ္။ ပိုးအမ်ိဳးအစားေတြကေတာ့ E coli, B beta-hemolytic Streptococci, Staphylococcal, Bacteroides, Neisseria gonorrhoeae, Chlamydia trachomatis, Clostridium perfringens, Mycoplasma hominis နဲ႔ Haemophilus influenza ေတြ ျဖစ္တယ္။
ဘာေတြလုပ္ရမလဲ -
• အာလ္ထြာ-ေဆာင္း ရိုက္၊
• (hCG) ကုိယ္ဝန္ ဆီးစစ္တာ လုပ္မယ္။
• ပိုးဝင္ေနရင္ တခါတည္း D and C သားအိမ္ မျခစ္ေသးဘဲ ေနရေသးတယ္။
• ဒါမွမဟုုတ္ Oxytocin ေဆးသြင္းတာနဲ႔ က်ေစရမယ္။
• လိုအပ္ရင္ Dextrose Water, Dextrose Saline, Ringer’s Lactate, Normal Saline ေဆးသြင္းေပး၊
• ေအာက္စီဂ်င္လဲ လိုျခင္လိုမယ္။
• ေဆးရံုေရာက္တာနဲ႔ ေဆးစစ္-ေသြးစစ္တာေတြ လုပ္မယ္။
• နာေနတာ၊ ဖ်ားေနတာေတြ အတြက္ Antibiotics ေဆးေတြ ေပးမယ္။
• ေမ့ေဆးအတြက္ ျပင္ဆင္မယ္။
• ေသြးသြင္းဘို႔ လိုႏိုင္တယ္။
• သားအိမ္က အလုပ္မလုပ္ရင္ Oxytocin ေဆးသြင္းေပးမယ္။ ဒါမွမဟုတ္ Intracervical vasopressin or Carboprost tromethamine ေဆးကို သားအိမ္အဝထဲထည့္ေပးမယ္။
• D and C သားအိမ္ျခစ္တာ လုပ္ရႏိုင္တယ္။ ျခစ္ျပီးေနာက္မွာလိုလို႔ ထပ္လုပ္ရတာလဲ ရွိတယ္။
• မရတဲ့အဆံုး သားအိမ္ ထုတ္ျပစ္ရသူလဲ ရွိႏိုင္ေသးတယ္။
ကိုယ္ဝန္ ပ်က္ရင္း-ဖ်က္ရင္း ပိုးဝင္လာတာကို ဘယ္လိုကုသမလဲ -
• အေရးေပၚမီးယပ္ေရာဂါလို႔ သတ္မွတ္တယ္။ ပိုးအမ်ိဳးေတြကမ်ားလို႔ အသံုးျပဳတဲ့ ပဋိဇီဝေဆးေတြကလဲ မ်ားလွတယ္။ Antibiotics Tripple Regime ပိုးေသေဆး (၃) မ်ိဳး တြဲေပးရတယ္။ (၁) Ampicillin 1-2G တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ ၂၄-၄၈ နာရီ။ (၂) Metronidazole 500 mg တေန႔ ၃ ၾကိမ္၊ ၂၄-၄၈ နာရီ။ (၃)Gentamycin 80 mg တေန႔ ၃ ၾကိမ္၊ ၅ ရက္။ (၄) တျခားပိုးေသေဆးေတြကေတာ့ Cephalosporins IV Cefuroxime 750-1500 mg တေန႔ ၃-၄ ၾကိမ္၊ ၂၄-၇၂ နာရီ။ Ofloxacin, Ciprofloxacin 400 mg တေန႔ ၁ ၾကိမ္။
• D and C ပိုးေသေဆးေပးျပီး သားအိမ္ျခင္းျခင္း၊
• ေမ့ေဆးနဲ႔လုပ္မယ္။ သားအိမ္ ေပါက္မသြားေအာင္အထူးသတိထားပါ။
• နာတာသက္သာေအာင္ IM Pethadine 100 mg ၄-၆ နာရီတခါထိုးေပးပါ။ Promethazine 25 mg ၈-၁၂ နာရီတခါ၊ ၂၄-၄၈ နာရီအထိ တြဲထိုးပါ။
• ATT 0.5 mg + Human Immuno Tetanus Globulin 250-500 IU ေမးခိုင္ကာကြယ္ေဆး (၂) မ်ိဳးထိုးေပးပါ၊
ေနာက္တြဲျဖစ္ႏိုင္တာေတြကေတာ့ -
E. Coli, Klebsiella, Proteous, Bacteroids ဆိုးတဲ့ပိုးေတြကေနထြက္တဲ့ အဆိပ္အေတာက္ေၾကာင့္ Septic Shock (ေရွာ့ခ္) ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အေရးေပၚေဆးကုသမႈလုပ္ရမယ္။
ကိုယ္ဝန္ဖ်က္ေဆးေတြရဲ႕ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးမ်ား -
ဒီေမးခြန္းလဲ အခုတေလာ ေျဖေနရပါတယ္။ ေဆး (၃) မ်ိဳးသံုးတယ္။ တခ်ိဳ႕က တမ်ိဳးထဲ၊ တခ်ိဳ႕က ၂ မ်ိဳးထဲသာသံုးတယ္။
(၁) Cytotec (ဆိုက္တုတက္) ရဲ႕ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးမ်ား -
အန္၊ ေလတက္၊ ဝမ္းခ်ဳပ္၊ ေခါင္းကိုက္၊ ရာသီလာစဥ္နာျခင္း၊ ရာသီမမွန္ျခင္း
(၂) Mifepristone (Mifeprex ) ေဆးရဲ႕ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးမ်ား -
ပ်ိဳ႕၊ အန္၊ ဝမ္းပ်က္၊ အားနည္း၊ ေခါင္းမူး။ ဒီလိုျဖစ္ေနာက ၂၄ နာရီေက်ာ္အထိၾကာရင္ ဆရာဝန္ျပပါ။
ေသြးဆင္းမယ္ (ကိုယ္ဝန္အရင့္အႏုအေပၚမူတည္မယ္)၊ ၾကြက္တက္သလိုနာမယ္။ ဗိုက္နာမယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ ဖ်ားမယ္။
(၃) Methotrexate ေဆးရဲ႕ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးမ်ား -
အန္၊ အစာမေက်၊ ေခါင္းကိုက္၊ ေခါင္းမူး၊ ေမာပန္း၊ မ်က္စိၾကည့္မေကာင္း။ အေရအတြက္နည္းသူေတြမွာ (အလာဂ်ီ) ရတာနဲ႔ ဆိုးဝါးတာေတြျဖစ္ႏိုင္။
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ